Zo pak je de Week tegen Eenzaamheid in jouw gemeente op

De Week tegen Eenzaamheid is een perfecte gelegenheid om op lokaal niveau aandacht voor eenzaamheid te vragen en de aanpak te versterken. Maar hoe doe je dat? Daarover gaat deze pagina. De informatie is bedoeld voor initiatiefnemers, zoals gemeenten, welzijnsorganisaties en lokale coalities, vooral als zij nog niet eerder een Week tegen eenzaamheid organiseerden. De pagina inspireert, informeert en biedt praktische hulpmiddelen om aan de slag te gaan. Zodat je op jouw eigen manier van uw lokale Week tegen Eenzaamheid een succes kunt maken.

Handreiking

• Wat is de Week tegen Eenzaamheid?
• Hoe kan een Week tegen Eenzaamheid eruit zien?
• Het doel van de Week tegen Eenzaamheid
• De betekenis van de Week tegen Eenzaamheid voor een gemeente
• De rol van de gemeente bij de Week tegen Eenzaamheid
• Corona en de Week tegen Eenzaamheid
• De werkwijze van de gemeente bij de Week tegen Eenzaamheid
• Voorbeeldactiviteiten en -programma’s
• Hulpmiddelen voor gemeenten
• Tot slot

Wat is de Week tegen Eenzaamheid?

Sinds 2010 vindt elk jaar in de eerste week van oktober de Week tegen Eenzaamheid plaats. Het is een week vol met activiteiten die sociale contacten en sociale netwerken stimuleren. De Week vindt overal in Nederland plaats; deelname staat open voor elke gemeente en alle betrokken inwoners, vrijwilligers, maatschappelijke organisaties en bedrijven. De Week tegen Eenzaamheid kan in elke gemeente een andere invulling hebben. Ondersteund met een landelijke publiekscampagne en mediastrategie vraagt de Week tegen Eenzaamheid aandacht voor eenzaamheid. Dit jaar vindt de Week tegen Eenzaamheid plaats van donderdag 29 september tot en met donderdag 6 oktober. De oproep is: “Kom erbij” en de boodschap: “Ook jij kunt iets doen tegen eenzaamheid”. De Week wordt landelijk geïnitieerd vanuit het VWS-programma Eén tegen eenzaamheid.

(Deze compilatie is een video uit 2019)

Hoe kan een Week tegen Eenzaamheid eruit zien?

In elke gemeente ziet de Week tegen Eenzaamheid er anders uit. Het hangt af van de persoonlijke voorkeur en ervaringen, ambities, wensen, mogelijkheden in tijd en geld, betrokken partijen en de kracht van samenwerking. In sommige gemeenten wordt één Dag georganiseerd, in andere gaat het om enkele speciale activiteiten en weer andere gemeenten organiseren complete weekprogramma’s. Alles kan, zolang de activiteiten open, uitnodigend, laagdrempelig en zonder drang en dwang plaatsvinden! Veelvoorkomende onderdelen zijn eettafels, informatiemarkten waar (lokale) organisaties zichzelf presenteren en gezamenlijke activiteiten rond koken, eten, sport & spel, bewegen, creativiteit, kunst & cultuur en natuur. Ook deskundigheidsbevordering en themabijeenkomsten vinden vaak plaats. De afgelopen twee jaar vroegen om bijzondere creativiteit om een programma te maken dat paste bij de actuele en vaak op korte termijn veranderende corona-situatie. Helaas is niet te voorspellen hoe die situatie dit jaar gaat zijn.

Tip: belangrijk om te beseffen is dat juist bestaande initiatieven een plek kunnen krijgen in de Week tegen Eenzaamheid. Eventueel met een extra accent of aankleding, kunnen reguliere activiteiten in het programma van de Week tegen Eenzaamheid worden opgenomen en daarmee extra aandacht krijgen. Niet alles hoeft dus ‘nieuw’ georganiseerd te worden.

Het doel van de Week tegen Eenzaamheid

De Week tegen Eenzaamheid wil helpen het taboe op eenzaamheid te doorbreken en inwoners te activeren. Dit gebeurt door eenzaamheid te agenderen, bespreekbaar te maken en mensen meer bewust te maken van het thema. Daardoor kunnen meer mensen eenzaamheid signaleren en in actie komen, bij zichzelf of met anderen. Om daarmee uiteindelijk de trend van eenzaamheid te keren.

Eenzaamheid & Kom erbij

‘Eenzaamheid’ is een taboeterm. Het gebruik van het begrip vraagt een balans:

• het taboe kan alleen verminderen door de term wél te gebruiken, vooral in het netwerk van mensen en organisaties die zich actief inzetten;
• voor activiteiten gericht op de doelgroep zélf raden we aan de term niet te gebruiken. ‘Kom erbij’ is daarom de positieve oproep om activiteiten in de Week tegen Eenzaamheid onder te scharen.

Het staat je overigens geheel vrij om hierin lokaal andere keuzes te maken. Sommige gemeenten kiezen voor bijvoorbeeld de Week van de Ontmoeting, de Week van het Contact of de Week van het Geluk.

De betekenis van de Week tegen Eenzaamheid voor een gemeente of coalitie

Het meedoen aan de Week tegen Eenzaamheid biedt een gemeente of lokale coalitie verschillende mogelijkheden, ook in combinatie:

• de Week is een momentum voor alle partijen om naar toe te werken. Het is een goede gelegenheid om het beleid, de plannen en de samenwerking onder de aandacht te brengen. Ook is de Week een aanleiding om samen in actie te komen. De Week activeert partijen en de onderlinge samenwerking. Dat momentum wordt versterkt door de landelijke publiekscampagne;
• de Week kan een goede aanleiding zijn om activiteiten in een gemeente te bundelen en elkaar over het aanbod te informeren. Dit werkt vooral als een gezamenlijke agenda en programmering tot stand komen;
• de Week is een kans voor verbreding, om meer en nieuwe partijen te betrekken bij het onderwerp. De organisatie van een aantrekkelijk programma, de actie en energie van partijen kunnen inspirerend en uitnodigend werken om zich ook in te zetten rond eenzaamheid. Dat kan bijvoorbeeld speciaal gelden voor ondernemers;
• de Week biedt een kans om de aanpak van eenzaamheid te verdiepen, doordat partijen meer gaan samenwerken en nadenken over de behoefte en het aanbod;
• de Week biedt een kans op verduurzaming, doordat het belang van een integrale aanpak zichtbaar wordt als een grote verscheidenheid aan partijen betrokken raakt;
• de Week biedt goede kansen voor lokale publiciteit en zichtbaarheid, bijvoorbeeld voor de wethouder, een lokale coalitie, de aanpak van eenzaamheid als geheel of losse initiatieven.

De rol van de gemeente bij de Week tegen Eenzaamheid

Het staat elke gemeente geheel vrij om zelf te kiezen welke rol de gemeente bij de Week tegen Eenzaamheid wil vervullen. Denk daarbij aan:

• initiatief nemen: de gemeente kan het initiatief nemen om partijen samen te brengen en te stimuleren om de Week tegen Eenzaamheid op te pakken;
• faciliteren: de gemeente kan budget, ruimte, menskracht en andere middelen inzetten om de Week tot een succes te maken. Denk hierbij aan budget voor extra activiteiten, menskracht voor coördinatie of het beschikbaar stellen van ruimten in het gemeentehuis;
• helpen bij de communicatie: de gemeente heeft vaak eigen communicatiekanalen en krachtige contacten met lokale media. De gemeente kan aanbieden deze in te zetten bij de promotie van de Week;
• ontwikkelen en uitvoeren van activiteiten in de Week tegen Eenzaamheid. Hierbij gaat het meestal om randvoorwaardelijke, beleidsmatige activiteiten ten behoeve van het lokale netwerk. Denk hierbij aan start- en slotbijeenkomsten, een lezing, (mini-)symposium, workshop, dialoogtafel of werkconferentie en het aanbieden van trainingen aan bijvoorbeeld vrijwilligers rond herkennen, signaleren en bespreekbaar maken van eenzaamheid;
• inzet van bestuurders: de wethouder en/of de burgemeester kunnen tijdens de Week tegen Eenzaamheid deelnemen aan activiteiten. Dit kan opkomstverhogend werken en een signaal afgeven over het belang dat de gemeente aan dit onderwerp hecht.

Meestal worden activiteiten die gericht zijn op inwoners georganiseerd door lokale partijen, zoals welzijns- en zorgorganisaties, ouderenbonden, bewonersinitiatieven, gebiedsteams, kunst- en cultuurorganisaties, buurtsportcoaches, ondernemers, geloofsgemeenschappen en het onderwijs.

Corona en de Week tegen Eenzaamheid

De coronacrisis versterkte de afgelopen jaren de aandacht voor eenzaamheid. Er zijn veel nieuwe initiatieven ontstaan, terwijl nu meer mensen kans lopen op het ontstaan of verergeren van eenzaamheidsgevoelens. De uitvoering van de Week tegen Eenzaamheid was extra uitdagend, omdat onduidelijk was in hoeverre groepen (kwetsbare) mensen in de Week fysiek samen konden komen. Welke invloed corona gaat hebben op de organisatie van activiteiten dit jaar is helaas niet te zeggen (stand maart 2022).

Afgelopen jaar gaven we de volgende suggesties voor een coronaproof aanpak:

• inzetten één-op-één-contacten, speciaal voor mensen die niet naar groepsbijeenkomsten kunnen of mogen of daar (sowieso) niet zo van houden;
• versterking en vernieuwing van digitale en telefonische ontmoetingsmogelijkheden;
• organiseren van kleinschalige bijeenkomsten met voldoende afstand tussen de deelnemers;
• inzetten op aandacht voor andersoortige interventies om eenzaamheid tegen te gaan, zoals het verbeteren van eigenwaarde, sociale en digitale vaardigheden, betekenisvolle rollen en contacten, en het hebben van realistische verwachtingen;
• aandacht voor het behouden van (nieuwe) vrijwilligers die zich inzetten rond eenzaamheid.

Ook kun je de Week aangrijpen om iedereen te bedanken die zich (extra) heeft ingezet tegen eenzaamheid in je gemeente. Het bedanken is een waarde op zich, én kan bijdragen aan de versterkte en blijvende betrokkenheid van alle partijen.

De werkwijze van de gemeente bij de Week tegen Eenzaamheid

De rol die een gemeente voor ogen heeft bij de Week tegen Eenzaamheid bepaalt de benodigde werkwijze. De werkwijze kan uit de volgende onderdelen bestaan:

• nemen van initiatief: de gemeente beoordeelt zelf of met (kern)partners of het wenselijk en mogelijk is om mee te doen met de Week tegen Eenzaamheid;
• bij elkaar brengen van partijen: de gemeente roept de belangrijkste partijen bij elkaar om het initiatief te bespreken;
• begeleiden van het proces: de gemeente kan het samenwerkingsproces begeleiden om met elkaar tot keuzes, programmering, promotie en uitvoering te komen;
• voorbereiden en uitvoeren van activiteiten die de gemeente zelf op zich neemt;
• zorgen voor een evaluatie: door partijen bij elkaar te brengen, te laten debriefen en samen te bespreken wat goed ging, en wat een volgende Week tegen Eenzaamheid anders en beter kan. Uiteraard kan zo’n evaluatie nog diepgaander, door rapportage van bezoekersaantallen, noteren van verhalen, het gericht opvragen van feedback en evaluatiemails en -formulieren.

Tip: de aanpak rond de Week kan leiden tot netwerkbijeenkomsten met partners, om het contact te behouden en te blijven inspireren. Plan die tijdig in, bijvoorbeeld in het voorjaar al.

Voorbeeldactiviteiten en -programma’s

Gebruik ook je fantasie en creativiteit om de activiteiten en programma’s helemaal naar eigen inzicht vorm te geven. Activiteiten rond sport, lifestyle, spel, beweging, yoga, wandelen, koken, eten, kunst en cultuur en nog veel meer… het is allemaal mogelijk. Om je iets meer beeld te geven en te inspireren, staan ook hier een aantal voorbeelden hoe in allerlei gemeenten de Week tegen Eenzaamheid is ingevuld. De links verwijzen naar verschillende programmavoorbeelden uit de afgelopen jaren.

• Eettafel: samen eten verbindt. Daarom kunnen mensen gestimuleerd worden een etentje te organiseren met minimaal één plek vrij voor een iemand die wat gezelschap kan gebruiken. Een tante die niet zo onder de mensen komt, een buurman die sinds kort weduwnaar is, een kennis die op zoek is naar meer sociale contacten, of een onbekende;
• Eettafel bij een organisatie zoals deze in Drachten, die de zorgorganisatie Sunenz vanwege corona in een ’thuis-variant’ organiseerde. Een samen eten-programma door de Week heen, zoals in Heiloo. Of zelfs een eettafel voor het hele dorp, zoals deze eettafel in Reuver in 2017.
• Een gebakjesactie waarbij inwoners bij een bakker twee gratis gebakjes konden bestellen om bij een ander op bezoek te gaan. (Heino)
• Themabijeenkomst over Zingeving, met informatie over het aanbod rond zingeving, netwerkcoaches en verbinden tussen jong en oud. (Dantumadiel en Noardeast Fryslân)
• Samen wandelen, samen eten, samen bewegen, samen muziek maken, samen handwerken, samen koffiedrinken, samen spelletjes spelen of hulp bij digitaal vaardig worden. (Gorinchem)
• Supermarkten ontvangen mensen met koffie en gratis informatiemateriaal, kook voor je buur-actie, workshop ‘Eenzaamheid is van ons allemaal’, themabijeenkomst voor vrijwilligers en beroepskrachten in de wijk, vriendencafé met gratis koffie voor mensen die contact willen. (’s-Hertogenbosch)
• Rollatorwandeltocht,
• Ontmoetingsactiviteit “Maak kennis met een buur uit een andere cultuur”. (Nederweert)
• Startconferentie om een lokale coalitie te beginnen of een netwerkbijeenkomst om bestaande samenwerking te verdiepen en verbreden. (Eindhoven)
• Training ‘signaleer eenzaamheid bij jongeren’. (Den Haag)
• Actie op straat om aandacht te vragen voor eenzaamheid. (Utrecht)
• Een inloop-seniorensoos in het dorpscentrum met als thema Beestenboel. (Oegstgeest)
• Workshop vrienden maken. (Dronten)
• Algemene impressie van activiteiten in de stad. (Utrecht, Vaals, Zoetermeer)
• Poëzie door de stad om aandacht te vragen voor eenzaamheid. (Venlo)
• Sport- & beweegaanbod uitnodigend in de spotlights zetten, bijvoorbeeld door een ‘gratis uitproberen actie’ (Gouda)

Landelijke bijeenkomsten in de Week tegen Eenzaamheid

Landelijk wordt de Week tegen Eenzaamheid afgetrapt met een openingsevent. Inzet voor 2022 is een event waar we elkaar fysiek kunnen ontmoeten. Zodra meer bekend is, volgt informatie op deze pagina.

Hulpmiddelen voor gemeenten

De Week tegen Eenzaamheid vindt vooral lokaal plaats, overal in Nederland. Het landelijke Actieprogramma stelt daarvoor verschillende hulpmiddelen beschikbaar aan gemeenten. Een gemeente kan hier naar eigen inzicht gebruik van maken en in veel gevallen aanpassen aan de lokale situatie. Een deel is ook prima te gebruiken naast een eventueel eigen huisstijl voor de lokale aanpak. Het gaat om de volgende middelen:

• algemene informatiepagina over de Week tegen Eenzaamheid: op deze pagina staat algemene informatie over de Week tegen Eenzaamheid. Je kunt deze pagina gebruiken om partners te informeren en enthousiasmeren om aan de Week tegen Eenzaamheid mee te doen;
• een communicatietoolkit met daarin:
  • een format-persbericht voor activiteiten;
  • kant-en-klare social posts (met de mogelijkheid uw gemeentelogo en webadres toe te voegen)
  • zelf aan te vullen aankondigingsposters voor activiteiten;
  • een digitaal logo-pakket
  • en meer.
• een materialenpakket met aankledingsmiddelen. Dit Kom erbij-pakket kun je kosteloos bestellen en bevat materialen als:
  • posters;
  • vloerstickers;
  • placemats;
  • ansichtkaarten ‘ik nodig je uit’.
• daarnaast zijn er digitaal informatiemiddelen beschikbaar:
  • signaleringskaart;
  • factsheet.
• landelijk gegenereerde media-aandacht: het ministerie van VWS voert een doordachte mediastrategie uit om de Week tegen Eenzaamheid tijdig en breed bij de media bekend te laten zijn. Daardoor, zo is de ervaring, is het reëel te verwachten dat de Week tegen Eenzaamheid ruim aandacht krijgt in alle vormen van landelijke media. Deze media-aandacht zorgt voor een verhoogde attentiewaarde voor jouw lokaal georganiseerde Week. Je kunt als het ware gratis ‘meeliften’.

Tot slot

We hopen dat je met de informatie op deze pagina geïnspireerd raakt en geholpen bent om over een eigen, lokale Week tegen Eenzaamheid na te denken en deze te organiseren. En ja: zo’n Week komt niet ‘zomaar’ tot stand, en vraagt de nodige inzet van veel mensen en organisaties. Door gericht keuzes te maken en waar mogelijk zaken als coördinatie en communicatie uit te besteden, kun je de gemeentelijke inzet beperken. Tegelijkertijd blijkt het organiseren van een Week tegen Eenzaamheid zonder meer een dankbare en belonende activiteit. Heb je meer informatie nodig? Neem gerust met ons contact op via weektegeneenzaamheid@minvws.nl.

Veel succes!

Met veel dank aan de gemeentelijke meelezers voor hun waardevolle feedback!